به نقل از «ایسنا»

نوروز در هفت آسمان

تاریخ انتشار: ۸ فروردین ۱۴۰۳ | کد خبر: ۴۰۰۱۹۰۹۰

ایسنا/اصفهان نوروز یا شروع بهار در نیمکره شمالی زمانی رخ خواهد می‌دهد که خورشید در حرکت ظاهری خود در زمینه کره سماوی به نقطه اعتدال بهاری برسد.

این قسمتی از صحبت‌های سعید کریمی، دبیر انجمن علمی ستاره‌شناسی دانشگاه صنعتی اصفهان و یکی از دانشجویان با انگیزه و پرتلاش کشورمان است که در خصوص رابطه نوروز و علم نجوم مطرح کرد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

کریمی، متولد ۱۳۸۲ شمسی است و از سال ۱۳۹۵، یعنی از ۱۳سالگی به قلمرو نجوم وارد شده. وی هم‌اکنون دانشجوی کارشناسی فیزیک در دانشگاه صنعتی اصفهان است و دبیری انجمن علمی ستاره‌شناسی را در این دانشگاه بر عهده دارد.

کریمی به‌تازگی در ماراتن مسیه نیز که مسابقه‌ای معتبر در علم نجوم و رقابتی رصدی است موفق به اخذ رتبه شده است. دبیر انجمن علمی ستاره‌شناسی دانشگاه صنعتی اصفهان در گفت‌وگو با ایسنا از پیوند نوروز و نجوم صحبت کرد و نکات جالب‌توجهی از نگاه این علم به نوروز را توضیح داد که آن در ادامه می‌خوانید.

 آیین باستانی نوروز که قرن‌هاست ما ایرانیان آن را جشن می‌گیریم، از زاویه علم نجوم چگونه درخور تأمل و بررسی است؟ به‌طور مشخص می‌خواهم در خصوص اعتدال بهاری صحبت کنید.  

رابطه نوروز و ستاره‌شناسی غالباً در مبحث نجوم کروی مورد بررسی قرار می‌گیرد. کره زمین به‌طورکلی دارای سه حرکت وضعی، انتقالی و تقدیمی است. ما انسان‌ها در جایگاه سرنشینان این سیاره حرکات را احساس نمی‌کنیم، بلکه تنها آثار ظاهری آن‌ها را در آسمان خواهیم دید. حرکت وضعی همان چرخش زمین به دور خودش است که ۲۳ ساعت و ۵۶ دقیقه طول می‌کشد و نتیجه آن پدید آمدن «روز و شب» و «طلوع و غروب ستارگان» است.

به حرکت زمین در مدار به دور خورشید حرکت انتقالی گفته می‌شود که ۳۶۵.۲۵ روز زمان می‌برد و باعث چرخش ظاهری خورشید به دور زمین در پهنه کره آسمان می‌شود. حالتی که این دو حرکت زمین نسبت به یکدیگر دارند موجب به‌وجودآمدن فصل‌ها خواهد شد. در موقعیتی که سیاره ما قرار دارد، صفحه حرکت وضعی و صفحۀ حرکت انتقالی نسبت به هم ۲۳.۵ درجه زاویه دارند. این زاویه یا کج‌بودن باعث می‌شود که در نیمی از سال خورشید زمان بیشتری در آسمان نیمکره شمالی زمین رویت شود و در نیمه دیگر سال کمتر به چشم آید. خط‌های استوای حرکت وضعی و حرکت انتقالی، در دو نقطۀ اعتدال بهاری (گره صعودی) و اعتدال پاییزی (گره نزولی)، متقاطع هستند. در واقع، نوروز یا شروع بهار در نیمکره شمالی زمانی رخ خواهد داد که خورشید در حرکت ظاهری خود در زمینۀ کرۀ سماوی به نقطۀ اعتدال بهاری برسد.

اعتدال بهاری را روی زمین با نام نوروز جشن می‌گیریم، در آسمان دقیقاً چه اتفاقی رخ می‌دهد؟

وقتی می‌گوییم اعتدال بهاری رخ می‌دهد، یعنی مقدار تابش خورشید به دو نیمکره شمالی و جنوبی زمین برابر می‌شود و برابری مدت روز و شب را نیز خواهیم داشت. ولی بلافاصله بعد از این رویداد، مدت‌زمان روز از شب پیشی می‌گیرد و اختلافشان در تاریخ ۳۱ خرداد یا انقلاب تابستانی به اوج می‌رسد.

گاهشماری خورشیدی، تاریخی دارد که از دید مورخان و پژوهشگران همواره مورد تأمل بوده است. از نظرگاه محققان علم نجوم چگونه می‌توان بین آن و نوروز ارتباط برقرار کرد؟ به بیانی دیگر، چه نکاتی در دنیای ستاره‌شناسی وجود دارد که بحث در مورد آن می‌تواند برای درنگ در تقویم خورشیدی هم جالب‌توجه باشد؟

بحث محاسبه گاهشمار خورشیدی بسیار مفصل است، اما نکته‌ای که می‌تواند برای علاقه‌مندان به نجوم جالب باشد، تعداد روزهای هر ماه از سال خورشیدی است. در تقویم رسمی ما ایرانیان که از فروردین شروع می‌شود، ۶ ماه اولیه سال ۳۱روزه و ۵ ماه دوم آن ۳۰روزه است و ماه آخر یا اسفند نیز ۲۹روزه می‌شود که هر ۴ یا ۵ سال یک روز به آن اضافه خواهد شد.

همان‌طور که گفته شد، بر اثر حرکت انتقالی زمین، ما حرکت ظاهری خورشید را هم در آسمان می‌بینیم که در یک سال، یک بار به دور زمین می‌گردد. این مدار ظاهری در کره آسمان را دایرة‌البروج می‌گوییم که از ۱۲ صورت فلکی یا بروج دوازده‌گانه عبور می‌کند.

از طرفی، می‌دانیم که مدار زمین به دور خورشید بیضی است و در نتیجه سرعت حرکت در مدار تغییر خواهد کرد. به‌طور خلاصه زمین در ۶ ماه ابتدایی سرعت کمتری در مدار دارد که موجب ماه‌های ۳۱روزه می‌شود. همچنین برای تکرار شوندگی دقیق تقویم نیاز داریم با اعمال سال‌های کبیسه، دو اختلال جزئی دیگر را نیز برطرف کنیم. یکی آن‌ها تقدیم اعتدالین یا ناشی از حرکت تقدیمی محسوب می‌شود و دیگری اختلاف تناوب انتقالی با مقدار ۳۶۵ روز (۰.۲۵ روز) است.

به لحظۀ تحویل سال از دیدگاه نجومی چگونه می‌شود نگاه کرد؟

محاسبه دقیق لحظۀ تحویل سال یا رسیدن خورشید به نقطۀ فرضی اعتدال بهاری از بحث‌های تخصصی منجمان به حساب می‌آید. این رسیدن در واقع، تعریف سال اعتدالی یا رسمی است که با سال نجومی تفاوت دارد. بر اساس آنچه تاکنون بحث شد، حرکت ظاهری خورشید در آسمان با سرعت تقریبی و متوسط یک درجه در روز خواهد بود. وقتی به لحظات پایانی سال نزدیک می‌شویم، خورشید به‌آرامی در لحظه‌ای دقیق از این نقطۀ فرضی اعتدال گذر خواهد کرد که به این لحظه، شروع سال اعتدالی جدید گفته و با استفاده از معادلات نجوم کروی محاسبه می‌شود.

آیا بر اساس همین محاسبات می‌توان زمان لحظه تحویل سال را نه‌فقط برای یک سال، بلکه برای چند سال آینده نیز تعیین کرد؟

به‌طور دقیق خیر، چون در زمان‌های دورتر امکان اعمال تغییراتی در تقویم و سیستم‌های زمان‌نگاری وجود دارد. همچنین ممکن است تکنولوژی محاسبه دقیق زمان در طولانی مدت دستخوش تغییر شود.

در پایان لطفا بفرمایید که متولی این محاسبه چه کسی است؟ در کشورمان چه سازمان یا مرکزی این زمان را مشخص می‌کند؟

لحظه دقیق تحویل سال توسط موسسات مختلف و به‌طور بین‌المللی محاسبه می‌شود. این محاسبات ممکن است بر اساس استانداردهای مختلفی صورت بگیرد، اما اغلب با استفاده از سیستم‌ها و معادلات زمان‌نگاری دقیق انجام می‌شود. البته باید توجه داشت که اهمیت محاسبه این زمان فقط به ما ایرانیان که نوروز را جشن می‌گیریم منحصر نمی‌شود، بلکه در سراسر دنیا محاسبۀ این زمان مهم است.

انتهای پیام

منبع: ایسنا

کلیدواژه: استانی علمی و آموزشی استانی علمی دانشگاهی علمي نوروز نجوم استانی اجتماعی نوروز ۱۴۰۳ استانی شهرستانها استانی اقتصادی اعتدال بهاری نیمکره شمالی ستاره شناسی حرکت ظاهری حرکت وضعی تحویل سال علم نجوم

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۴۰۰۱۹۰۹۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

اگر فضا پر از ستاره است پس چرا اینقدر تاریک است؟!

مردم می‌پرسند چرا فضا با وجودی که پر از ستاره هاست، اما تاریک است. این سوال نام خاصی دارد؛ «پارادوکس اولبرس». پارادوکس اولبرس نام یکی از پارادوکس‌های معروف است که نخستین بار توسط هاینریش البرس در سال ۱۸۲۳ پرسیده شد. صورت کوتاه این پارادوکس چنین است: «چرا آسمان شب تاریک است؟»

به گزارش «زی‌سان» به نقل از راز بقا، ستاره شناسان تخمین می‌زنند که حدود ۲۰۰ میلیارد تریلیون ستاره در جهانِ قابل مشاهده وجود دارد. بسیاری از آن ستارگان به روشنی یا حتی درخشان‌تر از خورشید هستند. بنابراین، چرا فضا با این همه نور خیره کننده پر نمی‌شود؟

مطالعه ستارگان و سیارات دور به ستاره شناسان کمک کرده تا بفهمند چرا فضا تا این حد تاریک است.

احتمالا حدس بزنید که این اتفاق به این دلیل است که بسیاری از ستارگان در جهان دور از زمین قرار دارند. البته این درست است که هر چه ستاره دورتر باشد، درخشش ان کمتر است– ستاره‌ای که ۱۰ برابر دورتر است، ۱۰۰ برابر تیره‌تر به نظر می‌رسد. اما این تمام پاسخ نیست.

یک حباب را تصور کنید

برای لحظه‌ای وانمود کنید که کیهان به قدری پیر است که نور ستارگان به اندازه کافی زمان داشته تا به زمین برسد. در این سناریوی خیالی، تمام ستارگان جهان اصلاً حرکت نمی‌کنند.

حباب بزرگی را تصور کنید که زمین در مرکز آن است. اگر قطر حباب حدود ۱۰ سال نوری بود، حدود ۱۲ ستاره را در خود جای می‌داد. البته، در فاصله چند سال نوری از زمین، بسیاری از آن ستارگان بسیار کم نور به نظر می‌رسند.

اگر قطر حباب را تا ۱۰۰۰ سال نوری، سپس به ۱ میلیون سال نوری و سپس ۱ میلیارد سال نوری بزرگ کنید، دورترین ستاره‌های درون حباب کم‌نورتر به نظر می‌رسند. اما ستاره‌های بیشتری در داخل حباب بزرگتر و بزرگتر وجود خواهند داشت که همه آنها نور را منتشر می‌کنند. حتی اگر دورترین ستاره‌ها کم نورتر و کم نورتر به نظر می‌رسند، تعداد آنها بسیار بیشتر خواهد بود و کل آسمان شب می‌بایست بسیار روشن به نظر برسد.

سن مهم است

در تصویر حباب خیالی، این پیش‌فرض را داشتید که ستاره‌ها حرکت نمی‌کنند و جهان نیز بسیار پیر و قدیمی است. اما جهان تنها حدود ۱۳ میلیارد سال سن دارد.

اگرچه این زمان از نظر انسانی بسیار طولانی است، اما از نظر نجومی کوتاه است. به اندازه‌ای کوتاه است که نور ستارگان دورتر از حدود ۱۳ میلیارد سال نوری هنوز واقعاً به زمین نرسیده است؛ بنابراین حباب واقعی اطراف زمین که شامل تمام ستارگانی است که می‌توانیم ببینیم، تنها تا حدود ۱۳ میلیارد سال نوری از زمین گسترش یافته است.

اگر فقط ستاره‌های درون حباب را در نظر بگیرید آنها برای پر کردن تمامی خطوط دید کافی نیستند. البته، اگر به برخی از جهت‌ها در آسمان نگاه کنید، می‌توانید ستاره‌ها را ببینید. اگر به بخش‌های دیگر آسمان نگاه کنید، هیچ ستاره‌ای را نمی‌بینید. به این دلیل که در آن نقاط تاریک، ستارگانی که می‌توانند خط دید شما را پر کنند بسیار دور هستند و نور آنها هنوز به زمین نرسیده است. با گذشت زمان، نور این ستارگان دورتر، زمان بیشتری خواهد داشت تا به زمین برسد.

تغییر داپلر

ممکن است بپرسید که آیا آسمان شب در نهایت به طور کامل روشن می‌شود یا نه؟ اما موضوع چیز دیگری را به ذهن متبادر می‌کند که در ابتدای نوشته تصور کردید: اینکه همه ستاره‌ها حرکت نمی‌کنند. جهان در واقع در حال انبساط است و دورترین کهکشان‌ها با سرعتی نزدیک به نور از زمین دور می‌شوند.

از آنجایی که کهکشان‌ها به سرعت دور می‌شوند، نور ستاره‌های آنها به رنگ‌هایی تبدیل می‌شود که چشم انسان نمی‌تواند ببیند. این اثر «تغییر داپلر» نامیده می‌شود. بنابراین، نور ستارگان حتی اگر زمان کافی برای رسیدن به زمین داشته باشد، باز هم نمی‌توان نور دورترین ستاره‌ها را با چشمان خود دید و آسمان شب به طور کامل روشن نمی‌شود.

اگر زمان بیشتر شود، در نهایت تمام ستارگان فرسوده و خاموش می‌شوند؛ ستارگانی مانند خورشید تنها حدود ۱۰ میلیارد سال عمر می‌کنند. اخترشناسان فرض می‌کنند که در آینده‌ای دور - هزار تریلیون سال دیگر - جهان تاریک می‌شود و تنها بقایای ستاره‌هایی مانند کوتوله‌های سفید و سیاه‌چاله‌ها در آن به حیات خود ادامه می‌دهند. 

اگرچه آسمان شب ما به طور کامل پر از ستاره‌ها نیست، ما در زمان بسیار خاصی از حیات جهان زندگی می‌کنیم، زمانی که به اندازه کافی خوش شانس هستیم تا از یک آسمان شب غنی و پیچیده پر از نور و تاریکی لذت ببریم.

tags # نجوم سایر اخبار آیا انسان می‌تواند در فضا تولید مثل کند؟ | رابطه جنسی و زایمان در فضا چگونه است؟ بعد از فضا چه چیزی وجود دارد، جهان کجا تمام می‌شود؟! (تصاویر) مرکز واقعی جهان کجا است؟ فضانوردان چگونه در فضا دستشویی می‌کنند؟ | سرنوشت مدفوع انسان در فضا چه می‌شود؟